Schrijflessen bemoeien zich ook met de inhoud

Tot voor kort was ik ervan overtuigd dat ik me niet bemoeide met de inhoud van wat studenten schrijven. Mijn lessen gingen alleen maar over techniek, dacht ik.

Willen studenten schrijven over een vroeggeboren baby, over het opdoen of afdoen van een hoofddoek, over gender? Uiteraard bemoei ik me daar niet mee. Willen ze dat hun verhaal goed afloopt? Slecht afloopt? Ook allemaal oké.

Bemoeienis met de inhoud van dialoog

Maar er is meer dan inhoud aan de oppervlakte. Neem dialoog. Een dialoog kan aan de oppervlakte gaan over een vroeggeboren baby of het dragen van een hoofddoek, maar een dialoog gaat altijd ook over iets dat dieper is dan de inhoud aan de oppervlakte: dialogen gaan ook over dialogen, over de essentie van dialogen. Een dialoog laat bijvoorbeeld zien of mensen elkaar verstaan en begrijpen, of het mogelijk is om iets wezenlijks tot uitdrukking te brengen, of mensen in staat zijn elkaar aan te voelen buiten de woorden om. Ook dát zou je tot de inhoud van een dialoog en dus van proza kunnen rekenen.

Schrijfadviezen hebben hier invloed op. Een veelgehoord advies voor dialogen luidt dat het technisch gezien handig is als personages langs elkaar heen praten. Dat geeft spanning. Spanning kun je ook creëren als je personages iets anders laat zeggen dan ze denken. Of als je ze niet over het wezenlijke praten, maar over bijzaken waarin ze dat wat belangrijk is verhullen.

Deze technieken doen iets met de inhoud van proza. Als personages langs elkaar heen praten, en als ze dat wat belangrijk is verhullen, dan geeft dat in de diepte een andere inhoud dan als personages wel in staat zijn om wezenlijk te communiceren. Met iets wat eruit ziet als alleen maar een technisch advies, geeft een docent ook een inhoudelijk advies.

Bemoeienis met de inhoud van het einde

Misschien ligt het er in het voorbeeld met dialogen wat dik bovenop dat een technisch schrijfadvies zich bemoeit met de inhoud. Maar die bemoeienis kan ook in iets onschuldigs zitten als propageren dat voor een kort verhaal een open einde meestal goed werkt.

Ook dat is niet alleen maar techniek. Een open einde zegt namelijk ook iets over de inhoud, het laat zien dat iets onaf kan zijn, dat iets (voorlopig) geen einde heeft, of dat de afloop van gebeurtenissen onbekend blijft of soms niet gekend kan worden. Eindes laten een visie zien op eindes, en zo’n visie heeft een inhoud. Als een docent een schrijftechniek aanreikt voor het einde, bijvoorbeeld om het open te laten, dan doet ie daarmee ook een inhoudelijke suggestie.

Er is trouwens ook een andere manier om tot de conclusie te komen dat technische adviezen ook inhoudelijke adviezen zijn. Immers, vorm en inhoud zijn één. Als een docent adviezen geeft over de vorm, dan geeft ie dus ook adviezen over de inhoud.