Met het narratief ontstaan plot én personage

Literatuur gaat over mensen die met hun verhaal worstelen. Dat heeft zowel gevolgen voor hoe je als schrijver het plot creëert als voor hoe je personages opbouwt.

Plot creëren: denk niet zozeer in gebeurtenissen als wel in narratieven

Laten we eerst kijken naar plot. Het lijkt voor de hand te liggen om te denken dat verhalen bestaan uit gebeurtenissen, en dat een serie gebeurtenissen achter elkaar een verhaal vormt. Spannende gebeurtenissen leiden tot spannende verhalen.

Daar zit enige waarheid in, maar het is een halve waarheid. Slechts weinig gebeurtenissen zijn van zichzelf spannend. Als we een gebeurtenis als spannend ervaren, heeft dat meestal met ons narratief te maken. Een gebeurtenis is spannend juist doordat we er een verhaal in zien en doordat we er een verhaal van maken, hetzij bewust, hetzij onbewust. We hebben ergens gedachten over. We hebben ergens gevoelens bij. En vanuit die gedachten en gevoelens zetten we een paar feiten en bijna-feiten op een rijtje en creëren we een verhaal dat we als spannend ervaren.

Je kunt het ook anders zeggen: mensen en personages hopen ergens op, ze vrezen ergens voor, en vanuit hun hoop en vrees creëren ze een narratief, eentje dat ze zichzelf an anderen vertellen, een narratief met pieken en dalen. Die pieken en dalen noemen we: plot.

Personages opbouwen: denk niet zozeer in karaktereigenschappen als wel in narratieven

Het feit dat literatuur gaat over mensen die te dealen hebben met narratieven, heeft gevolgen voor niet alleen plot, maar ook voor de manier waarop personages tot leven komen.

Personages van vlees en bloed, dat is waarover lezers graag lezen en waarover schrijvers graag schrijven. Er wordt wel gedacht dat schrijvers hun personages levensecht kunnen maken door ze karaktereigenschappen te geven. En hoewel geen enkel mens of personage zonder eigenschappen is (behalve dan misschien De man zonder eigenschappen van Robert Musil), is het idee dat schrijvers personages van vlees en bloed kunnen creëren door ze karaktereigenschappen te geven, slechts een halve waarheid.

Ook hier gaat het om meer dan dat. Ook hier bestaat er een waarheid die meeromvattend is. Ook hier gaat het om narratief. Het is een feit dat wij mensen onszelf in onze narratieven creëren, en ook personages doen dat. Personages creëren zichzelf in de verhalen die ze vertellen.

Als schrijver, wil je personages creëren van vlees en bloed? Creëer personages die een narratief hebben waarin ze zichzelf creëren. Als lezer, wil je deze personages begrijpen? Probeer je voor te stellen hoe deze personages zichzelf creëren.

Dus… narratief vormt zowel plot als personage

Uit het voorgaande kunnen we afleiden dat het narratief zowel het plot als het personage creëert. Met andere woorden, uit het narratief komt zowel het plot als het personage naar voren. Narratief en plot en personage manifesteren zich gelijktijdig.

Soms vragen studenten creative writing me: ‘Wat komt eerder, het personage of het plot? Bedenk je eerst een plot en zoek je daar een personage bij? Of bedenk je eerst een personage en zoek je daar vervolgens een plot bij?’

Probeer het anders te zien. Probeer te denken en te werken vanuit het narratief. Op die manier hoef je geen verschil te maken tussen plot en personage.

Hiermee is nog lang niet alles gezegd. Denken in narratief heeft niet alleen gevolgen voor plot en personage maar ook voor conflict, taal, thema, urgentie, omgeving, dialoog, empathie en voor nog heel veel meer. Meer hierover in toekomstige blogposts.