Het individu, de groep en de maatschappij: drie verhalen
Dit blog zet de schijnwerper niet op het verhaal van de schrijver maar op het narratief van het personage. Maar bestaat er wel zo iets als het narratief van een (enkel) personage? Groepsprocessen en groepsnarratieven spelen een rol. Als schrijver kunnen we daarmee ons voordeel doen om ons verhaal en de personages te verdiepen.
Laten we eerst kijken om welke narratieven het gaat en hoe we die van elkaar kunnen onderscheiden.
Er zijn drie narratieven, namelijk die van:
- het individuele personage
- een groep personages
- de maatschappij waarin de personages leven
Het narratief van het individuele personage
De kleinste eenheid is het narratief van het individu. Een personage leeft in zijn of haar eigen werkelijkheid en kijkt door een gekleurde bril. Voilà, dat is het individuele narratief van het personage.
Een vrouw vindt bijvoorbeeld iets van haar ouders en zal die op een bepaalde manier framen. Ze zal misschien zeggen dat het hardwerkende mensen zijn maar een beetje simpel. Ze kijkt naar haar ouders vanuit haar narratief. Ze creëert haar ouders ook in dat narratief.
Een narratief vertegenwoordigt normen en waarden. Binnen een narratief is het ene normaal en het andere afwijkend. Het ene is goed en het andere slecht. Of personages zijn er juist tegen om te denken in termen als goed en slecht, dan is dat er-tegen-zijn ook deel van hun narratief. Hun individuele narratieven vertegenwoordigen hun individuele normen en waarden.
Het narratief van de groep
Daarnaast onderscheiden we het narratief van een groep personages, bijvoorbeeld dat van een gezin. Er zijn de verhalen die in een groep de ronde doen en die tot vervelens toe herhaald worden op feestjes. Er zijn patronen in die verhalen te onderkennen. Volgens die verhalen gedroeg het ene kind zich bijvoorbeeld meestal als een feestbeest, en het andere was juist stilletjes. Het is de vraag of het allemaal echt waar is, maar in de groepsverhalen die de personages vertellen, daarin is het waar.
Als er binnen de groep weerstand is tegen sommige verhalen, kan ook die weerstand onderdeel van het groepsnarratief worden, waardoor dat toch in stand blijft. Dan wordt er bijvoorbeeld eerst verteld dat de vader snel boos is, en als de vader zich daar dan zoals gewoonlijk tegen verzet, dan wordt er vervolgens gesteld dat het echt iets voor hem is om daar altijd tegen te protesteren.
Overigens, de groep framet niet alleen de individuen binnen de groep, maar ook de wereld buiten de groep, zoals andere groepen.
Groepsnarratieven vertegenwoordigen de groepsnormen en groepswaarden van personages.
Het narratief van de maatschappij
Dan is er de nog grotere groep: de maatschappij. Ook daarin zijn er narratieven. Ook die gaan over normaal en afwijkend, over goed en slecht. Personages vinden hun maatschappij goed en ze vinden andere maatschappijen minder goed. Of ze rekenen zich juist tot een maatschappij die niet neerbuigend over andere maatschappijen doet.
Collectief narratief
Als we het in dit blog hebben over een collectief narratief, dan hebben we het over een narratief dat groter is dan dat van een enkel personage. Dat kan zijn het narratief van de groep of het narratief van de maatschappij.
Dominant narratief
Het dominante narratief is een narratief dat de andere narratieven overheerst:
Het dominante narratief is de lens van de dominante cultuur waardoor de geschiedenis verteld wordt. Deze term wordt ook wel genoemd de “onzichtbaar hand” die de werkelijkheid en de waargenomen werkelijkheid leidt. (Wikipedia)
We kunnen narratieven wel onderscheiden maar niet scheiden
Als schrijver kun je er niet voor kiezen om een verhaal te schrijven vanuit of het individuele narratief of het collectieve narratief. Je schrijft vanuit beide, zelfs als je je daar niet bewust van bent of als je voor je verhaal het ene narratief belangrijker vindt dan het andere.
Het kan bijvoorbeeld zijn dat een personage zich afzet tegen de maatschappij. Toch is het vaak niet zo simpel als dat personages zich alleen maar verzetten tegen een narratief buiten zichzelf. Vaak is er ook een innerlijk conflict, omdat hetgeen waar ze zich tegen verzetten, ooit onderdeel van henzelf is geweest, zelfs al was het opgedrongen of vijandig.
Het is als met de bomen en het bos. Je kunt die niet los van elkaar zien. De bomen zijn in het bos zoals het bos in de bomen is. Individueel narratief en collectief narratief maken deel uit van elkaar.
Later zullen we zien hoe de schrijver met deze drie lagen van het narratief zowel de personages als het conflict kan verdiepen.
